بعد از توافق طرفین برای تعیین داوری به عنوان مرجع حل و فصل اختلافات قراردادی (شرط داوری یا قرارداد داوری) نوبت به انتخاب داور می رسد. تشریفات انتخاب داور در حقوق ایران در قانون آیین دادرسی مدنی و قانون داوری تجاری بینالمللی آمده است این فرآیند شامل موارد زیر می باشد:
توافق طرفین
داوری یک نهاد توافق محور است طرفین می توانند ضمن تنظیم قرارداد یعنی قبل از بروز اختلاف ، در خصوص مرجع حل و فصل اختلافات احتمالی میان خود با هم توافق کنند که از طریق داوری این امر انجام شود و با درج شرط داوری در قرارداد حق مراجعه به مراجع قضایی و دادگاه ها را از خود بگیرند.
همچنین بعد از انعقاد عقد، در تمام مراحل بعدی حتی بعد از بروز اختلاف و حتی بعد از طرح دعوا در دادگاه هم می توانند در قرارداد جداگانه ای (قرارداد داوری) داوری را به عنوان مرجع حل و فصل اختلافات خود انتخاب کنند.
در نهایت با تصمیم طرفین ، داور یا هیئت داوری تعیین می شود. بهتر است این توافق بهصورت مکتوب باشد تا از لحاظ قانونی معتبر تلقی شود.
تعداد داوران
تعداد داوران هم با توافق طرفین مشخص می شود که می تواند یک یا چند نفر (هیئت داوری) باشد.
اگر بخواهید یک هیئت چند نفره از داوران به اختلافتان رسیدگی کنند حتما باید تعداد آنها را ذکر کنید اما اگر تعداد داوران مشخص نشده باشد بر اساس ماده ۴۶۴ قانون آیین دادرسی مدنی ، اصل بر داوری یک نفره است.
نحوه انتخاب داور
طرفین میتوانند به طور صریح با توافق یکدیگر شخص یا اشخاصی را بهعنوان داور معرفی کنند و یا روشی برای انتخاب داور تعیین کنند مثلا انتخاب داور را بر شخص ثالثی محول کنند.
اگر هیچ توافقی در خصوص نحوه انتخاب داور نشده باشد و در این باره میانشان اختلاف باشد، به درخواست هر یک از طرفین ، دادگاه صالح وارد عمل شده و داور را تعیین می کند.
توجه داشته باشید که بعد از تعیین داور یا داوران، طرفین حق عزل آنها را ندارند مگر با تراضی یکدیگر.
شرایط داور
هر چند داوری و انتخاب داور با توافق طرفین انجام می شود اما باید داوری تعیین کرد که از شرایط قانونی برخوردار باشد. و موضوع داوری نباید از موارد ممنوعه باشد.
بر اساس ماده ۴۶۶ آیین دادرسی مدنی:
اشخاص زیر را هر چند با تراضی نمی توانند به عنوان داور انتخاب شوند
۱- اشخاصی که اهلیت قانونی ندارند
(داور باید عاقل، بالغ، و رشید باشد)
۲- اشخاصی که به موجب حکم قطعی دادگاه و یا در اثر آن از داوری ، محروم شده اند
(افراد ورشکسته و محجور ، قضات و کارکنان دادگاه)
تعیین داور جایگزین
بعد از تعیین داور ممکن است شرایطی برای داور تعیین شده پیش بیاید که امکان داوری کردن برای او وجود نداشته باشد مثلا داور انتخابی فوت کند ، استعفا دهد ، یا به هر دلیلی از انجام داوری خودداری کند، در چنین مواقعی باید داور دیگری جایگزین شود.
در صورتی که تعیین داور جاگزین با توافق طرفین انجام نگیرد ، دادگاه میتواند داور جایگزین را تعیین کند.
ابلاغ داوری به داور
پس از وقوع اختلاف میان طرفین ، موضوع به داور ابلاغ می شود و داور باید در مهلت مقرر قبولی خود را اعلام کند.
اگر داور قبول نکند این انتخاب باطل شده و طرفین باید داور دیگری را تعیین کنند.
در صورتی که داور پس از قبول داوری ، بدون عذر موجه از قبیل مسافرت یا بیماری و امثال آن در جلسات داوری حاضر نشده یا استعفا دهد و یا از دادن رای امتناع نماید علاوه بر جبران خسارات وارده تا پنج سال از حق انتخاب شدن به داوری ، محروم خواهد بود.
محدوده اختیارات داور
محدوده اختیارات داور ، چگونگی بر گزاری جلسات داوری ، بررسی دلایل و مدارک و … توسط طرفین مشخص میشود.
اگر محدوده اختیارات مشخص نشده باشد داور در چارچوب قانون و عرف داوری به اختلاف رسیدگی می کند.
هزینههای داوری
طرفین در خصوص هزینههای داوری مانند حقالزحمه داور و سایر مخارج باید توافق کنند. اگر توافقی نکرده باشند هزینهها طبق مقررات قانونی تعیین میشود.
اعتراض به داور
داور باید شرایط داوری را داشته باشد در غیر این صورت هر یک از طرفین می توانند به انتخاب داور اعتراض کنند.
در صورت فقدان صلاحیت داور ، ممنوعیت قانونی برای داوری ، تعارض منافع داوری ، عدم رعایت توافق طرفین در انتخاب داور و…
در صورت وجود هر یک از موارد مذکور ، دادگاه به اعتراض رسیدگی میکند.
بعد از شروع رسیدگی داور رای داوری صادر و به طرفین ابلاغ می شود و رای داوری مانند آرای دادگاه ها لازم الاجراست.
با رعایت تشریفات انتخاب داور ، روند داوری به صورت منظم و قانونی و تخصصی پیش میرود و اختلافات قراردادی مردم بدون نیاز به مراجعه به دادگاه ها ، صرف هزینه دادرسی زیاد و صرف زمان طولانی رسیدگی قضایی حل و فصل می شود.
مهمترین مزیت رسیدگی داوری ، تسریع روند رسیدگی ، تخصصی بودن و کاهش حجم پرونده های دادگاه هاست.
ایران داوری مرکز تخصصی داوری در ایران است که با حضور مشاوران متخصص و مجرب آماده ارائه خدمات داوری ، قبول داوری ، مشاوره های تخصصی داوری در خصوص تشریفات انتخاب داور می باشد.
