ابطال رای داوری و مسئولیت مدنی داور

در این نوشتار به بررسی شرایط ابطال رای داوری و مسئولیت مدنی داور در برابر آن می‌پردازد و می خواهیم بدانیم اگر رای صادره توسط داور ابطال شود طرفین می توانند به طرفیت داور علیه او طرح دعوا کرده و مطالبه خسارت کنند؟

به عبارتی دیگر در صورت تقصیر یا سوء‌نیت داور در رسیدگی و صدور رای و درنتیجه آن ، بطلان رای داوری ، آیا مسئولیت مدنی متوجه داور می شود ؟

امروزه داوری به‌عنوان یک روش خصوصی و تخصصی برای حل اختلافات حقوقی، بیش از پیش  اهمیت پیدا کرده و از جایگاه ویژه ای در نظام‌های حقوقی برخوردار می باشد.

داوری به عنوان یکی از روش‌های حل‌وفصل اختلافات خارج از دادگاه شناخته می شود و نقش مهمی در کم شدن پرونده های قضایی دارد. البته در مواردی ممکن است رأی داور برخلاف قانون یا اصول اساسی دادرسی صادر شده باشد که در این صورت امکان ابطال آن توسط دادگاه وجود دارد.

در حقوق ایران هم داوری به رسمیت شناخته شده و در قانون آیین دادرسی مدنی و قانون داوری تجاری بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است.

با وجود اینکه داوری مزایای زیادی دارد ، این فرآیند هم مانند رسیدگی دادگاه ها از خطا و نقض اصول و قواعد حقوقی مصون نیست.

همان طور که آرای صادره از دادگاه ها قابل اعتراض هستند طرفین داوری هم هر کدام می توانند در صورت وجود شرایط ابطال رای داوری به آن معترض شوند.

از جمله اینکه در مواردی رأی داوری ممکن است به دلایل قانونی ابطال شود یا به دلیل تخلف یا تقصیر داور.

مفهوم و جایگاه داوری در حقوق ایران

در نهاد داوری ، طرفین اختلاف با توافق، رسیدگی و صدور رأی در مورد اختلاف خود را به یک یا چند شخص حقیقی یا حقوقی (داور یا داوران) می‌سپارند. به عبارتی خودشان برای حل اختلاف موجود قاضی خصوصی انتخاب می کنند.

مبانی قانونی داوری

قانونی بودن رسیدگی داور در مواد ۴۵۴ تا ۵۰۱ قانون آیین دادرسی مدنی  و قانون داوری تجاری بین‌المللی ۱۳۷۶ و ماده ۱۰ قانون مدنی (اصل آزادی قراردادها) محرز است.

ابطال رأی داوری

ابطال به معنای از بین رفتن اثر حقوقی رأی داور به موجب تصمیم دادگاه صالح است پس هر یک از طرفین می توانند در صورت وجود شرایط ابطال رای  ابطال آن را از دادگاه بخواهند.

مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست ابطال

برابر ماده ۴۹۰ قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه عمومی حقوقی محل صدور رأی داوری مرجع رسیدگی به درخواست ابطال است.

موارد ابطال رأی داوری (ماده ۴۸۹ ق.آ.د.م):

الف) رأی مخالف با قوانین موجد حق باشد

ب) داور خارج از حدود صلاحیت خود رأی داده باشد

ج) رأی داور با آنچه در داوری شرط شده، مغایرت داشته باشد

د) رأی داور پس از انقضای مدت قانونی صادر شده باشد

ه) رأی داور با اصول دادرسی و قواعد آمره مغایر باشد

و) رأی بر اساس مدارک جعلی یا کتمان واقعیات صادر شده باشد

ز) داور فاقد شرایط قانونی یا صلاحیت بوده باشد.

نکته مهم اینکه در بیشتر موارد مذکور تخلف و تقصیر داور هر چند در اثر غفلت یا سهل انگاری او ، محرز است زیرا داور پیش از صدور رای باید صحت تمام موارد بیان شده را به دقت بررسی می کرد.

مهلت درخواست ابطال:

برابر ماده ۴۹۰ مهلت تقدیم دادخواست ابطال رأی، ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی به طرفین است.

در این بخش به موضوع اصلی نوشتار می پردازیم یعنی مسئولیت مدنی داور پس از ابطال رای.

۱. مبنای مسئولیت مدنی داور

داور هم مانند قاضی در صورت انجام  تخلف از وظایف خود و ورود ضرر به طرفین مسئول شناخته می شود.

۲. ارکان مسئولیت مدنی داور:

الف) وجود تقصیر یا تخلف در انجام وظایف داوری

ب) ورود ضرر به یکی از طرفین

ج) وجود رابطه سببیت بین تقصیر و ضرر وارده

در صورت جمع این ارکان داور مسئول شناخته می شود.

۳. موارد مسئولیت مدنی داور:

در صورتی که داور یکی از اقدامات زیر را در طول رسیدگی داوری مرتکب شده باشد مسئول است.

الف) صدور رأی برخلاف قوانین آمره

ب) نقض اصل بی‌طرفی

ج) دریافت رشوه یا اعمال نفوذ

د) تأخیر غیرموجه در صدور رأی

۴. امکان رجوع زیان‌دیده

برابر قواعد عمومی مسئولیت مدنی (مواد ۱ و ۲ و ۳۲۸ قانون مسئولیت مدنی) زیان‌دیده می‌تواند از داور مطالبه خسارت کند.

نتیجه‌گیری

با اینکه داوری یکی از مهم‌ترین روش‌های حل‌وفصل اختلافات در حقوق ایران شناخته می شود و یک نهاد توافق محور است اما نباید آن را از نظارت حقوقی و قانونی معاف دانست. در هر صورت حتی اگر طرفین ، داور را با توافق و رضایت انتخاب کرده باشند باز هم اقدامات آنها باید در چارچوب قانون ، اصول حقوقی و موافق نظم عمومی باشد.

رأی داوری در موارد مشخص قابل ابطال است و داور نیز در صورت تخلف، مسئولیت مدنی دارد.

بنابراین انتخاب داوران متخصص و بی‌طرف با رعایت اصول دادرسی منصفانه، شرط اساسی برای اعتبار داوری و اعتماد عمومی به این نهاد می باشد.

ایران داوری مرکز تخصصی داوری در ایران است که با حضور مشاوران متخصص و مجرب آماده ارائه خدمات داوری ، قبول داوری ، مشاوره های تخصصی داوری می باشد.

ترجمه مطلب به زبان‌های دیگر:

• تلفن تماس برای دریافت مشاوره و خدمات داوری: 02188321088 و 02188323279
• تلفن همراه برای طرح درخواست مشاوره و خدمات داوری: 09123836621 و 09122985077
• ایمیل برای طرح سوالات و درخواست ها و ارسال مدارک: irandavary@gmail.com
• تلفن همراه برای ثبت نام در دوره های آموزش داوری: 09059298683