اهمیت انتخاب داور
همانطور که قبلاً در ایران داوری در خصوص انتخاب داور توضیح دادهام یکی از اقتضائات و ترجیحات نهاد داوری نسبت به نهاد قضاوت، اصل انتخابی بودن داور است.
اساساً داوری، مبتنی بر این قاعده است که داور به وسیله طرفین انتخاب شود نه به وسیله دادگاه.
با این وجود، قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی به طور کلی در دو فرض، امکان انتخاب داور به وسیله دادگاه را مورد تصریح قرار داده است که در این نوشتار به شرح و تحلیل آن می پردازم.
روش های انتخاب داور
انتخاب داور به وسیله طرفین ، دو روش کلی دارد.
1- انتخاب داور به وسیله طرفین قرارداد
یکی از شکل های انتخاب داور این است که داور، مستقیماً به وسیله خود طرفین، انتخاب می گردد.
2- انتخاب داور به وسیله مقام ناصب
شکل دیگر انتخاب داور آن است که طرفین، اختیار تعیین داور را به شخص ثالثی، واگذار می کنند. به شخص ثالثی که اختیار انتخاب داور از سوی طرفین به او واگذار شده است مقام ناصب گفته می شود.
مقام ناصب (شخصی که اختیار تعیین داور به او سپرده شده است) ممکن است یک موسسه حرفه ای داوری، همانند ایران داوری یا یک شخص حقیقی یا یک نهاد رسمی، همچون دادگاه باشد.
نقش دادگاه ها در انتخاب داور
معمولاً در انتخاب داور به وسیله دادگاه ، دادگاه ها دو نقش اساسی ایفاء می کنند :
اول – دادگاه ها در انتخاب داور نقش مقام ناصب دارند
برابر تبصره ماده ۴۵۵ قانون آیین دادرسی مدنی ایران در کلیه مواردی که طرفین می توانند اختلاف خود را از طریق داوری، حل و فصل کنند این حق را دارند که انتخاب داور را به دادگاه واگذار نمایند.
در اینجا منظور این نیست که دادگاه، داوری کنند بلکه منظور این است که دادگاه، اختیار تعیین داور را دارد و در نهایت امر، داوری به وسیله شخصی انجام خواهد شد که به وسیله دادگاه، انتخاب شده است و دادگاه در ماهیت داوری، دخالتی نخواهد داشت.
بنابراین، طرفین می توانند در قرارداد داوری یا در هنگام بروز اختلاف به موجب توافقی که با یکدیگر می کنند به جای اینکه فرد مشخصی را به عنوان داور تعیین نمایند اختیار تعیین داور را به دادگاه محل اقامت خود یا به دادگاه محل انعقاد قرارداد یا به هر دادگاه دیگری که صلاح بدانند محول نمایند.
در این حالت، هر زمان که اختلافی بین طرفین بروز کرد و نیاز به رجوع به داوری جهت حل اختلاف شود طرفین یا یکی از آنها می توانند بر اساس مندرجات شرط داوری به دادگاهی که برای تعیین داور انتخاب شده رجوع کند و درخواست تعیین داور نماید.
دادگاه پس از دریافت درخواست طرفین یا یکی از آنها و ملاحظه شرط داوری و اطمینان از اینکه به عنوان مقام ناصب برای تعیین داور، دارای صلاحیت و اختیار می باشد اقدام به تعیین داور خواهد نمود.
رویه قضایی ایران
رویه قضایی ایران در خصوص انتهاب داور بدین گونه است که درخواست طرفین برای تعیین داور، در قالب دادخواست ارائه می شود و دادگاه ها بدون دادخواست اساً وارد مرحله رسیدگی و تعیین تکلیف نمی شوند
هر چند استدلال می شود که دادگاه برای تعیین داور در این فرض، نیازی به تشکیل جلسه ندارد اما به لحاظ تکالیف و تشریفات قانونی که جهت تعیین داور برای دادگاه ها مقرر شده است از جمله تکالیف مندرج در ماده ۴۶۷ و ۴۶۸ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی دادگاه باید به تشکیل جلسه و دعوت از طرفین برای حضور در جلسه تعیین داور و انتخاب داور به قید قرعه و رعایت حق جرح داور نسبت به طرفین و اخذ قبولی داور و تعیین مدت داوری و…. اقدام نماید.
دوم – دادگاه ها در مقام رفع اختلاف در انتخاب داور هستند
همانگونه که در نوشتار دادخواست تعیین داور توضیح دادهام در قانون آیین دادرسی مدنی ایران مواردی نیز به عنوان صلاحیت دادگاه جهت تعیین داور، منظور گردیده که ناظر به موارد اختلاف در تعیین داور است.
به بیان دیگر، تعیین داور به وسیله دادگاه در مقام رفع اختلاف، مختص جایی است که طرفین در اصل حل اختلاف از طریق داوری، توافق داشته اند اما داور را تعیین ننموده یا داور یکی از آنان، فوت شده یا استعفا داده و انتخاب جانشین او صورت نگرفته است.
شرح بیشتر در این باره را در دادخواست تعیین داور بخوانید.
تعیین داور در محکمه قضایی نیز ممکن است انجام شود. طرفین در جریان دادرسی توافق نمایند که اختلاف را به داوری ارجاع دهند و داور را نیز نتخاب کنند.
چگونگی انتخاب داور بوسیله دادگاه
در زمینه انتخاب داور به وسیله دادگاه نکات زیر قابل توجه است:
۱- درخواست تعیین داور باید در قالب دادخواست به دادگاه تسلیم گردد.
۲- قراردادی که به دادگاه برای تعیین داور به عنوان مقام ناصب اختیار و صلاحیت داده است یا اظهار نامه هایی که طرفین در هنگام بروز اختلاف در تعیین داور ابلاغ نمودند باید پیوست دادخواست تعیین داور باشد.
۳- دادخواست تعیین داور پس از صدور دستور ثبت از سوی رئیس دادگستری یا رئیس مجتمع قضایی یا معاون او به دادگاه، ارجاع می گردد.
۴- معمولاً دادگاهها برای تعیین داور، وقت رسیدگی، مشخص و به طرفین ابلاغ می نمایند.
۵- در وقت رسیدگی دادگاه برابر ماده ۴۶۷ و ماده ۴۶۸ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی از میان حداقل دو برابر تعدادی که برای داوری لازم است به قید قرعه داور یا داوران لازم را انتخاب و به طرفین، معرفی می نماید.
۶- طرفین می توانند اگر موارد رد یا جرح نسبت به داوران تعیین شده دارند به دادگاه اعلام نمایند همانند ممنوعیت فرد از داوری یا ذینفع بودن او در موضوع داوری و…
در نوشتارهای بعدی خود توضیحات بیشتری درباره چگونگی انتخاب داور به وسیله دادگاه ، تقدیم بازدیدکنندگان گرانقدر ایران داوری خواهم نمود.
