اگر رای داور به زیان شخصی بود که جز طرفین داوری نیست تکلیف چیست ؟ چه باید کرد؟ آیا اعتراض ثالث به رای داوری قانونا امکان دارد؟
داور صلاحیت دارد که به دعوای طرفین داوری رسیدگی کند و نمی تواند درباره شخصی که جز طرفین داوری نیست رای بدهد.
در مواردی که رای داوری کلا یا جزئا علیه شخصی باشد که جز طرفین داوری نیست یا در مواردی که اجرای رای داور به حقوق شخص ثالث آسیب و زیان وارد میکند شخص ثالث می تواند برابر مواد ۴۱۸ و ۴۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی نسبت به رای داوران اعتراض نماید.
برابر ماده ۴۱۸ قانون آیین دادرسی مدنی:
شخص ثالث حق دارد به هرگونه رأی صادره از دادگاههای عمومی، انقلاب و تجدیدنظر اعتراض نماید و نسبت به حکم داور نیز کسانی که خود یا نماینده آنان در تعیین داور شرکت نداشتهاند میتوانند به عنوان شخص ثالث اعتراض کنند.
درخواست ابطال رای یا اعتراض ثالث
نکته مهم اینجاست که نوع دعوایی که در این موارد باید مطرح شود دعوای اعتراض ثالث به رای داور است نه درخواست ابطال رای داور.
درخواست ابطال رای داور را طرفین داوری باید مطرح کنند.
کسی که طرف داوری نبوده و از رای داور ، زیانکار شده باید دعوای اعتراض ثالث به رای داور مطرح نماید.
اعتراض ثالث به رای داوری
داوری به عنوان یک روش جایگزین حل اختلاف در بسیاری از نظامهای حقوقی جهان پذیرفته شده است. اصل کلی در داوری این است که رأی داوری فقط در مورد طرفین موافقتنامه داوری الزامآور است، اما در برخی موارد، ممکن است رأی داوری به حقوق اشخاص ثالث که در داوری حضور نداشتهاند، آسیب برساند. در چنین شرایطی، این اشخاص حق دارند به رأی داوری اعتراض کنند. در این نوشتار به بررسی شرایط ، مبانی و راهکارهای اعتراض ثالث به رأی داوری میپردازیم.
۱. مفهوم اعتراض ثالث
اعتراض ثالث یکی از راه های فوقالعاده شکایت از آرا است که به اشخاصی که در دادرسی حضور نداشتهاند اما به طریقی حقوقشان تحت تأثیر قرار گرفته ، اجازه میدهد که نسبت به رأی صادره اعتراض کنند. اعتراض ثالث نسبت به آرای قضایی معمولا در اغلب نظام های حقوقی پذیرفته شده اما در مورد آرای داوری ، وضعیت کمی پیچیدهتر است، زیرا داوری مبتنی بر توافق طرفین است و اصولاً اشخاص ثالث نباید درگیر آن بشوند.
مواردی که رای داوری ممکن است به زیان ثالث باشد
تأثیر رای بر حقوق مالکیتی شخص ثالث
اگر رای داوری بهگونهای باشد که مالکیت، تصرف یا حقوق اشخاص ثالث را تحت تأثیر قرار دهد، آن شخص میتواند به رأی معترض شود. به عنوان مثال، اگر داوری در مورد ملکی انجام شود که شخص ثالث نسبت به آن ادعای مالکیت دارد، و رای داوری منجر به انتقال آن شود، شخص ثالث برای حفظ حق مالکیت خود میتواند اعتراض کند.
داوری در قراردادهای چندجانبه
در قراردادهایی مانند قراردادهای مشارکت، پیمانکاری و سرمایهگذاری که طرفین آنها اشخاص متعددی هستند ممکن است برخی از طرفین بدون موافقت دیگران ، اختلاف را به داوری ارجاع دهند و رأیی صادر شود که بر حقوق آنها مؤثر باشد ؛ در این حالت، اشخاصی که در داوری حضور نداشتهاند، اما رای داوری به زیان آنها تمام شده می توانند اعتراض کنند.
رای داوری برخلاف نظم عمومی
اگر رأی داوری با نظم عمومی، قوانین آمره یا اصول اساسی حقوقی مخالف باشد، اشخاص ثالث که از این رای متضرر شدهاند، میتوانند به آن اعتراض کنند.
برای مثال اگر رأی داوری به نفع یکی از طرفین صادر شود، در حالی که او از راه غیرقانونی اقدام کرده باشد، اشخاص ثالثی که از این رأی متضرر شدهاند، میتوانند به آن اعتراض کنند.
مبانی حقوقی اعتراض ثالث به رای داوری
۱_ اصل نسبیت قراردادها
برابر اصل نسبیت قرارداد ها ، قرارداد داوری فقط نسبت به طرفین آن مؤثر است و اشخاص ثالث نباید متأثر از آن باشند. بنابراین، اگر رای داوری به نحوی باشد که به حقوق اشخاص آسیب برساند ، آنها حق اعتراض خواهند داشت.
۲_ حق دفاع و دادرسی عادلانه
در تمامی نظامهای حقوقی حق دفاع و دادرسی عادلانه پذیرفته شده است. اگر رای داوری بدون حضور و دفاع شخص ثالثی صادر شده باشد که متأثر از آن رای است، مسلما او میتواند به آن اعتراض کند.
۳_ قوانین داخلی و بینالمللی
امکان اعتراض ثالث به رای داوری در برخی نظام های حقوقی صراحتاً پیشبینی شده است. قوانین داخلی و بینالمللی در این باره وجود دارد برای مثال، برخی قوانین داوری به اشخاص ثالث اجازه میدهند که اگر رأی داوری مغایر با حقوق آنها باشد، به دادگاه مراجعه و به آن اعتراض کنند.
روشهای اعتراض ثالث به رای داوری
لازم به ذکر است که برای طرح دعوای اعتراض شخص ثالث در قانون مهلتی تعیین نشدهاست؛
بنابراین آرای دادگاهها بدون محدودیت زمانی، قابل اعتراض شخص ثالث هستند چه از رای آگاه بوده یا نبوده باشد.
اما توجه داشته باشید که برابر ماده ۴۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی:
اعتراض شخص ثالث قبل از اجرای حکم مورد اعتراض، قابل طرح است و بعد از اجرای آن در صورتی میتوان اعتراض نمود که ثابت شود حقوقی که اساس و مأخذ اعتراض است به جهتی از جهات قانونی ساقط نشده و باقی مانده است.
به نظر می رسد که اگر رای صادره اجرا شده و حقوقی که اساس اعتراض بوده از بین رفته باشد شخص ثالث می تواند به طرفیت هر یک از طرفین داوری که فکر می کند در ورود زیان به او نقش داشته دعوای حقوقی طرح نموده و مطالبه خسارت کند.
در ادامه نوشتار روش های اعتراض ثالث به رای داوری را بررسی می کنیم.
الف) درخواست ابطال رای داوری
در برخی نظام های حقوقی یکی از روشهای اصلی اعتراض ثالث، ارائه درخواست ابطال رای داوری به دادگاه است. که معمولاً در موارد ، نقض نظم عمومی ، نقض اصول دادرسی منصفانه و عدم رعایت حقوق اشخاص ثالث درخواست می شود.
ب) اعتراض به رای داوری
در برخی نظام های حقوقی نیز در مواردی که شخص ثالث از رای داوری متضرر شود، میتواند به دادگاه مراجعه کرده و به رای داوری اعتراض کند. برای مثال، اگر رأی داوری منجر به توقیف یا انتقال مال شخص ثالث شود، او میتواند به آن اعتراض کند. در نظام حقوقی ایران نیز این روش پذیرفته شده است.
ج) اقدام حقوقی علیه طرفین داوری
در برخی موارد، شخص ثالث میتواند علیه یکی از طرفین داوری که با سوءنیت موجب صدور رای به زیان او شده است، اقامه دعوی کند و خسارت مطالبه نماید.
نتیجهگیری
اعتراض ثالث به رای داوری یکی از موضوعات مهم و چالشبرانگیز در حقوق داوری است. هرچند اصل بر این است که رای داوری تنها برای طرفین آن الزامآور است،
اما در مواردی که رأی به حقوق اشخاص ثالث آسیب برساند، باید راهکارهایی برای حمایت از آنها در نظر گرفته شود. که در حقوق ایران قانونگذار در ماده ۴۱۸ قانون آیین دادرسی مدنی به آن اشاره کرده است.
بنابراین اگر رای داور به زیان شخصی بود که جز طرفین داوری نیست آن شخص می تواند به عنوان شخص ثالث دعوای اعتراض ثالث به طرفیت طرفین داوری مطرح نماید. امکان اعتراض شخص ثالث به حکم داور وجود دارد.
به عبارتی دیگر برابر حقوق داوری و آیین دادرسی درنظام حقوقی ایران امکان اعتراض شخص ثالث به حکم داور وجود دارد.
ایران داوری مرکز تخصصی داوری در ایران است که با حضور مشاوران متخصص و مجرب آماده ارائه خدمات داوری ، قبول داوری ، مشاوره های تخصصی داوری می باشد.
