تعیین داور مرضی الطرفین توسط دادگاه
تعیین داور مرضی الطرفین، منحصر به موردی است که طرفین یک قرارداد یا یک اختلاف برای ارجاع اختلاف به یک نفر داور توافق کرده باشند فلذا ارجاع اختلاف به هیئت داوران در این نوشتار موضوع بحث و بررسی نمی باشد.
اصولاً بهترین فرض این است که پس از توافق طرفین برای ارجاع اختلاف به داوری در همان قرارداد، تعیین داور مرضی الطرفین نیز انجام شود و قبولی داور تعیین شده با امضای ذیل قرارداد، اخذ گردد.
همیشه البته، کار به این گونه پیش نمی‌رود. در موارد بسیاری شاهد آن هستیم که طرفین اقدام به تعیین داور نمی‌کنند و فقط توافق می‌کنند که حل اختلاف از طریق داوری باشد.
چنین روشی کار حل اختلاف را مقداری طولانی و پیچیده خواهد نمود. زیرا در اغلب موارد طرفین پس از آنکه اختلاف بروز کرد برای تعیین داور مرضی الطرفین به توافق نمی رسند و نمی توانند روی شخص خاصی، تراضی کنند.
چنین فرضی البته کار داوری را به بن‌بست نمی کشاند اما باعث طولانی و پیچیده شدن حل اختلاف و انتخاب داور می شود
روش های تعیین داور
با این مقدمه می توان گفت تعیین داور مرضی الطرفین به طور کلی سه روش مختلف دارد:
1- روش اول آن است که طرفین اختلاف یا قرارداد، خودشان مستقیماً اقدام به تعیین داور نموده و قبولی داور تعیین شده را در ذیل قرارداد اخذ نمایند.
2- روش دوم آن است که تعیین داور را به موسسه داوری یا یک شخص خاص، واگذار نمایند. مثلاً انتخاب اور را به موسسه بین المللی حقوقی و داوری برهان اول (که تحت عنوان “ایران داوری” فعالیت می کند) می سپارند.
3- روش سوم است که ضمن توافق برای ارجاع اختلاف به داوری، هیچ شخصی را به عنوان داور، معین نمی کنند و تعیین داور را به به زمان بروز اختلاف موکول می نمایند.
در موارد بسیاری شاهد آن بوده ایم که طرفین قرارداد یا طرفین اختلاف، روش سوم را برگزیده‌اند و نهایتا در زمانی هم که اختلاف، بروز کرده است نتوانسته اند برای تعیین داور توافق نمایند.
در مواردی که تعیین داور به شخص دیگری، محول شده باشد یا خود طرفین، اقدام به تعیین داور مرضی الطرفین و دریافت قبولی داور نمایند نکات و مباحثی وجود دارد که در نوشتارهای آتی مطرح خواهیم کرد.
در این نوشتار، می‌خواهم به مواردی بپردازم که طرفین برای تعیین داور مرضی الطرفین در هنگام انعقاد قرارداد یا بروز اختلاف توافق نمی نمایند.
اظهارنامه تعیین داور
در این گونه موارد برابر ماده 460 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، هر یک از طرفین می‌توانند با معرفی داور مورد نظر خود به وسیله اظهارنامه از طرف مقابل درخواست کنند که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه، نظر خود را در مورد داور پیشنهادی اعلام نماید.
در صورتی که با انقضای مهلت مذکور، اقدامی از سوی طرف مقابل، به عمل نیاید خواهان داوری (ذینفع) می تواند برای تعیین داور به دادگاه رجوع کند.
بنابراین فرضی که دادگاه داور مرضی الطرفین را انتخاب نماید نیز قانوناً متصور است.
اخذ قبول داوری با کیست؟
اصولاً هر مقامی که به تعیین داور اقدام می کند مکلف است نسبت به اخذ قبولی داور برای انجام داوری نیز اقدام نماید. بنابراین اگر طرفین، اقدام به انتخاب داور می نمایند باید از داور انتخاب شده قبولی لازم برای انجام داوری را بگیرند.
همچنین در صورتی که دادگاه در موارد قانونی اقدام به تعیین داور می نماید باید قبول داور تعیین شده را برای انجام داوری اخذ کند.
محدودیت های تعیین داور مرضی الطرفین
1- برابر ماده ۴۶۶ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی اشخاصی که فاقداهلیت قانونی باشند و همچنین اشخاصی که به موجب حکم قطعی دادگاه یا در اثر حکم قطعی دادگاه از داوری محروم شده باشند را هیچ مقامی نمی تواند به عنوان داور انتخاب کند.
بنابراین نه طرفین داوری و دادگاه حق انتخاب چنین افرادی را به عنوان داور مرضی الطرفین ندارند.
2- کلیه قضات دادگستری حتی با تراضی طرفین، قابل انتخاب به عنوان داور مرضی الطرفین نیستند.
3- کلیه کارمندان اداری قوه قضاییه که در دادگاهها و محاکم قضایی شاغل باشند را حتی با تراضی طرفین، نمی توان به عنوان داور مرضی الطرفین، تعیین نمود.
4- در مواردی نیز دادگاه نمی‌تواند بعضی اشخاص را به عنوان داور مرضی الطرفین، تعیین نماید. البته در این مورد اگر طرفین تراضی به انجام داوری از طریق آن افراد بنمایند دادگاه نیز برای انتخاب آن افراد به عنوان داور، مشکلی نخواهد داشت.
در حقیقت در این مورد دادگاه وقتی ممنوع از انتخاب افراد به عنوان داور مرضی الطرفین است که طرفین، راضی به انتخاب آنها نباشند و لذا اگر طرفین به انتخاب آن افراد تراضی کنند دادگاه نیز برای انتخاب آنان به عنوان داور مرضی الطرفین، مشکلی نخواهد داشت.
افرادی که دادگاه نمی تواند به عنوان داور انتخاب نماید
فهرست این افراد در ماده ۴۶۹ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی در هشت دسته کلی آمده است و شما عزیزان می توانید برای ملاحظه جزئیات آن به متن ماده ۴۶۹ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی که در ذیل می آورم رجوع فرمایید:
ماده 469 – دادگاه نمي تواند اشخاص زير را به سمت داور تعيين نمايد مگر با تراضي طرفين:
1 – كساني كه سن آنها كمتر از بيست وپنج سال تمام باشد .
2 – كساني كه در دعوا ذينفع باشند.
3 – كساني كه با يكي از اصحاب دعوا قرابت سببي يا نسبي تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشند.
4 – كساني كه قيم يا كفيل يا وكيل يا مباشر امور يكي از اصحاب دعوا مي باشنديا يكي از اصحاب دعوا مباشر امور آنان باشد.
5 – كساني كه خود يا همسرانشان وارث يكي از اصحاب دعوا باشند.
6 – كساني كه با يكي از اصحاب دعوا يا با اشخاصي كه قرابت نسبي يا سبيي تا درجه دوم از طبقه سوم با يكي از اصحاب دعوا دارند ، در گذشته يا حال دادرسي كيفري داشته باشند.
7 – كساني كه خود يا همسرانشان و يا يكي از اقراباي سببي يا نسبي تا درجه دوم از طبقه سوم او با يكي از اصحاب دعوا يا زوجه و يا يكي از اقرباي نسبي يا سببي تا درجه دوم از طبقه سوم او دادرسي مدني دارند.
8 – كارمندان دولت در حوزه ماموريت آنان .
